Het Garrelsorgel

Het orgel dat orgelmaker Rudolph Garrels (1675-1750) bouwde in Purmerend heeft als jaar van oplevering 1742 staan, maar staat in een jongere kerk, de Nicolaaskerk die dateert uit 1853. Het monumentale orgel is gebouwd voor de kerk die vóór 1850 op dezelfde plaats stond en Garrels heeft, zo blijkt, gebruik kunnen maken van het orgel dat daar vóór 1742 al aanwezig was.
Garrels’ opdracht was erg prestigieus: de burgermeesters van Purmerend wilden naast de pronkstukken die bijvoorbeeld in Haarlem en Alkmaar waren gebouwd een visitekaartje van formaat presenteren. De opdrachten die Rudolph Garrels in 1738 en daarna ontving en uitvoerde zijn goed te reconstrueren. Uiteindelijk bouwde hij een drieklaviers orgel met 39 stemmen, gebruik makend van pijpwerk en onderdelen van het oude orgel. Het kreeg een Noord-Duitse opstelling ("Hamburger Prospekt”) met twee laag geplaatste pedaaltorens, terzijde van de hoofdkas. Hij ontwierp en maakte een geheel nieuwe orgelkas; alleen de kas van het rugwerk handhaafde hij, zij het in enigszins gewijzigde vorm.
Het Garrels-orgel stond, evenals zijn voorganger, naar alle waarschijnlijkheid tegen de noordwand van de toenmalige laatgothische hallenkerk. Het ontwerp van de orgelkas is ook klaarblijkelijk gemaakt voor plaatsing tegen een rechte wand. Op het betreffende schilderij van Bosboom is dit fraai te zien.
De ingewikkelde geschiedenis is bij de demontage in 1976, het onderzoeks-werk van adviseur Jan Jongepier en bij de jongste restauratie in 2001-2003 uitgebreid bestudeerd - in archieven maar vooral aan de hand van de orgelonderdelen die werden opgeslagen en tijdens de restauratie bij orgelmaker Flentrop onder handen kwamen.

Dispositie:

Rugwerk (man.I)                     Hoofdwerk (man.II)                 Borstwerk (man.III)     

Prestant 8' disc. <1738             Bourdon 16'           1742           Prestant 8' disc.  1854/2003
Holpijp 8'          <1738             Prestant 8'          <1738            Holpijp 8'            1742
Roerfluit 8'          1742             Baarpijp 8'            1742            Prestant 4'          1742/2003
Prestant 4'        <1738             Holpijp 8'            <1738            Roerfluit 4'       <1738
Roerfluit 4'        <1738             Quintadena 8'      <1738           Octaaf 2'         <1738/2003
Nassat 3'            1742              Octaaf 4'            1854/2003      Sexquialter II disc.     1742
Octaaf 2'          <1738              Spitsfluit 4'           1742            Dulciaan 8'       <1738/1742
Mixtuur II-III     <1738/2003     Quint 3'             <1738
Sexquialter II disc.    <1738      Superoctaaf 2'    1742/1854       Manuaalomvang: C - c3
Trompet 8' bas/disc.    1745      Woudfluit 2'          2003             Pedaalomvang:   C - d1
                                              Cornet IV disc.  <1738/1854      Tremulant, opliggend, 1742
Pedaal                                     Mixtuur IV-VI    <1738/1742      Ventiel
                                              Fagot 16'              1854             Calcant
Prestant 16'        1742              Trompet 8'       <1738/1742       4 afsluitingen
Octaaf 8'            1742                                                              Windvoorziening: 5 spaanbalgen
Quintprestant 6' 1742               Koppelingen                             Toonhoogte: a1 = 460 Hz
Octaaf 4'           1742                                                              Temperatuur: evenredig zwevend
Mixtuur IV         1742               Hoofdwerk - Rugwerk                     
Bazuin 16'         1742               Hoofdwerk - Borstwerk                    
Trompet 8'        1742               Rugwerk - Hoofdwerk                     
Trompet 4'        1742               Pedaal - Hoofdwerk