Historie van de Nicolaaskerk
De Nicolaaskerk van Purmerend: drie historische orgels!De eerste kerk op deze plaats werd in 1418 gesticht en kreeg in 1520 na een standsbrand haar uiteindelijke vorm als driebeukige hallenkerk. De westkant van deze kerk, met een ingebouwde toren, kwam tot de rooilijn van de huidige Hoogstraat. Deze gotische hallenkerk was vergelijkbaar met de nog bestaande gotische hallenkerken van Edam en Monnickendam, maar aanzienlijk korter. Voor deze kerk bouwde Rudolph Garrels zijn orgel in 1739-1742. De kerk werd in 1850 wegens bouwvalligheid afgebroken. De huidige kerk werd op dezelfde plaats in 1853 opgeleverd.In 1971 verlieten de hervormden de Grote Kerk. Nadat de Gemeente Purmerend het kerkgebouw had aangekocht functioneerde het gebouw van 1978 tot eind jaren ’80 als multifunctioneel centrum onder de naam 'de Koepelkerk'.Het Garrelsorgel was in 1976 al gedemonteerd en elders opgeslagen, de lege orgelkas bleef in het gebouw achter. De historische preekstoel verhuisde naar de kerk van het naburige Purmerland.Door middel van gebouwenruil betrok de Rooms-Katholieke parochie van de HH. Nicolaas en Catharina in 1989 de kerk aan de Kaasmarkt die sindsdien 'de Nicolaaskerk' heet. Vanwege verzakking van de fundering onderging het kerkgebouw gedurende de periode 1998-1999 een uitgebreide restauratie. De inrichting van de kerk werd aangepast voor de viering van de Mis.De parochie had nog geen orgel. Er waren slechts twee lege orgelkassen: van het Garrelsorgel en het inmiddels verkregen Witte-orgel. De Doopsgezinde Gemeente van Purmerend schonk de parochie vanwege de sluiting van haar kerkgebouw aan de Kanaalstraat het voor die kerk in 1864 door Christian Gottlieb Friedrich Witte gebouwde orgel. Dit orgel, met twee manualen, aangehangen pedaal en twaalf registers, is sinds de oplevering in 1864 praktisch ongewijzigd gebleven. In de Nicolaaskerk werd een orgelbalkon gebouwd en de kas van het Witte-orgel werd in 1989 geplaatst. In 2000 nam de Nicolaasparochie het Witte-orgel na restauratie door Flentrop Orgelbouw in gebruik voor de Mis.In 2003 keerde het Garrrelsorgel na jarenlange afwezigheid en restauratie weer terug in het kerkgebouw aan de Kaasmarkt. In hetzelfde jaar werd ook het orgel uit de raadzaal van het voormalige stadhuis aan de Kaasmarkt teruggeplaatst in de Nicolaaskerk. Dit instrument werd in 1777 als huisorgel gebouwd door Gideon Thomas Bätz die daarbij van ouder pijpwerk gebruik maakte. Het orgel was na vele omzwervingen in 1964 in Purmerend terecht gekomen waar het op diverse locaties dienst deed, waaronder ook de Koepelkerk. Het Bätz-orgel werd eind jaren ’70 door Flentrop gerestaureerd. Het instrument heeft één manuaal, aangehangen pedaal en zeven registers.Zo is de Nicolaaskerk van Purmerend, met drie gerestaureerde historische orgels van verschillende aard en omvang, een in Nederland bijzondere orgellocatie.Omdat de kerk van Purmerland een andere bestemming kreeg, werd de vroegere preekstoel uit de gotische Nicolaaskerk in 2014 weer teruggeplaatst in de huidige Nicolaaskerk. Na restauratie staat de preekstoel nu schuin voor de zogeheten Dagkapel, naast het Bätz-orgel.